Son yıllarda dünya genelinde artan sağlık problemleri nedeniyle insanlar artık sağlıklı beslenmeye yönelmiş ve daha çok önem vermeye başlamış durumdadır. Bu bağlamda karşımıza ilk olarak “fonksiyonel gıdalar” terimi çıkmaktadır. Peki nedir bu fonksiyonel gıdalar? Fonksiyonel gıda terimi 1980’li yıllarda Japonya’da hazırlanmış ve özel hazırlama prosedürleri uygulanmış fizyolojik etkili gıdalar (FOSHU) olarak; insan vücudunun temel besin ihtiyaçlarını karşılamanın yanı sıra kişinin sağlığı, fiziksel performansı ve ruhsal durumu üzerine olumlu etkiler yapan gıdalar grubu olarak tanımlanmıştır.
Fonksiyonel gıdalar, besleyici etkilerinin yanı sıra bir ya da daha fazla etkili bileşene bağlı olarak sağlığı koruyucu, düzeltici, hastalık riskini azaltıcı etkiye sahip, bu etkileri bilimsel ve klinik olarak ispatlanmış gıdalar olarak da tanımlanabilmektedir. Kısacası insan sağlığı üzerine olumlu etkileri bulunan tüm gıdalar fonksiyonel gıda olarak adlandırılabilmektedir.
Fonksiyonel gıda terimi son zamanlarda literatüre girmeye başlasa da kullanımı ve bilinirliği çok eskilere dayanmaktadır. Çok uzun yıllar önce de insanlar sağlıklarını iyileştirici gıdaları tüketmeye çalışmışlar ve bu gıdalardan işlenen ürünlere sofralarında yer açmışlardır. Son yıllarda da ilaçların artan yan etkileri, sağlıksız beslenme, obezite ve artan birçok sağlık problemi dolayısıyla fonksiyonel gıdalara yönelim daha da artmıştır.
Fonksiyonel gıdalar nelerdir?
Fonksiyonel gıdalar sağlık üzerine faydalı etken bir maddeyi doğrudan içeren gıdalar (likopen-domates, beta-karoten-havuç vb.) olabileceği gibi sağlığa faydalı etken bileşeni sonradan eklenen (iyotlu tuz, omega-3 ile zenginleştirilmiş yumurta vb.) gıdalar da olabilmektedir. Hatta içerisinden zararlı bileşeni çıkarılan gıdalar (sodyumu azaltılmış tuz vb.) da fonksiyonel gıdalar grubuna girmektedir.
Fonksiyonel gıda gruplarını temel olarak 3 ana gruba (basit gıdalar, biyoaktif bileşen eklenmiş gıdalar ve zenginleştirilmiş gıdalar) ayırsak da bunlar da kendi içlerinde fonksiyonlarına ve etken maddelerine göre farklı gruplara ayrılabilmektedir. Fonksiyonel gıdalara ve sağlığımız üzerine olan etkilerine örnekler verecek olursak;
- Portakal, limon, mandalina gibi turunçgillerde bulunan beta-karoten ve askorbit asitin serbest radikallere karşı koruyucu etkisi
- Kırmızı pancar, mor havuç, kırmızı üzüm gibi mor renkli olan sebzelerde bulunan antosiyaninler, flavonoidler gibi fenolik bileşiklerin antioksidan etkisi
- Somon balığı ve diğer deniz ürünlerinde bulunan omega- 3 yağ asitlerinin kalp ve damar sağlığını koruyucu etkisi
- Karbonhidrat grubu olan tahıllardaki liflerin bağırsak sağlığına etkisi
- Yeşil yapraklı, sarı ve turuncu renkli sebzelerde bulunan lutenin, kırmızı biberde bulunan kapsaisin, domateste bulunan likopenin güçlü antioksidan etkisi
Bu ve benzeri günlük diyetimizde tükettiğimiz pek çok gıda fonksiyonel gıda olarak tanımlanabilmektedir. Bunlar doğada bulunan gıdalarda doğal olarak bulunan besinsel öğeler. Ancak bir de fonksiyonel gıda üretmek terimi var. Gelin hep birlikte şimdi bunu inceleyelim.
Fonksiyonel gıda üretimi trendleri
Fonksiyonel gıdaların son zamanlarda en popüler konuların başında gelmesi gıda endüstrisini farklı ürünlerin üretimine teşvik etmiştir. Bu nedenle halihazırda birçok farklı ürün bulunmaktadır. Bu yazımızda önümüzdeki yıllarda daha fazla hayatımıza girecek fonksiyonel gıda trendleri ele alınmıştır.
Özellikle son yıllarda fonksiyonel gıda üretiminde trend olmaya aday bir akım mevcut. Bu akımın adı: Mor Mix ya da diğer adıyla mor un. Mor mix yurt dışında oldukça yaygın şekilde kullanılan ancak ülkemizde yeni yeni tanınırlık kazanan bir fonksiyonel gıda. Mor mix yaban mersini, ahududu, böğürtlen, nar, siyah havuç ve vişne gibi kırmızı ve tonlarında renge sahip olan gıdalardan elde edilen bir üründür. Bu ürünün ana fonksiyonel bileşeni antosiyaninler olup, katkılandığı gıdaya hem renk hem de fonksiyonel özellik kazandırmaktadır. Mor mix kullanımı ve üretimi ile ilgili şirketimiz bünyesinde uzmanlarımız tarafından gerçekleştirilebilmektedir. Mor mix sıcak ve soğuk tüketilen gıdalara katkılanabilir ve katkılandığı gıdaya fonksiyonel özellikler kazandırabilir niteliktedir.
Geleceğin en gözde fonksiyonel gıda trendi olacağı öngörülen bir diğer besini ise kinoa ve amaranth gibi yalancı tahıllardır (pseudocereal). Her iki tohum da oldukça yüksek protein içeriğine sahip olup, toz halinde veya tohum halinde eklendiği gıdanın fonksiyonel özellik kazanmasına yardımcı olabilecektir. Her iki tohum doğrudan tüketilbilmektedir. Ayrıca her iki tohumda da serotonin (mutluluk hormonu) bulunmakta olup, hem insan sağlığına faydalı yani fonksiyonel etki göstermekte, hem de mutluluk hormonu salgılanmasına yol açmaktadır. Kinoa, amaranth ve chia tohumları da uzmanlarımız son zamanlarda ilgilendiği güncel konular arasında yer almaktadır.
Brezilya cevizi ya da brezilya fındığı olarak bilinen bir kuruyemiş de son yılların fonksiyonel gıdası olmaya aday ürünlerden birisidir. Nitekim bu ürünün kendisi doğrudan bir fonksiyonel gıdadır. Ancak toz haline getirilip veya küçük parçalara ayrılıp, gıdalara katkılandığında, eklendiği gıdaya da fonksiyonel özellik kazandırabilmektedir. Ülkemizde satışı ve tüketimi şimdilik çok yaygın olmasa da gelecekte trend olması kaçınılmaz gibi duruyor. Uzmanlarımızın araştırmalarına göre yalnızca 2-3 adet brezilya cevizi günlük selenyum ihtiyacının tamamını karşılamakla birlikte, doymamış yağlar açısından da oldukça zengin bir kuruyemiş olduğu bildirilmiştir.
Spirulina desek? Evet bu ismi daha önce hiç duymamış olabilirsiniz. Ancak hazırlıklı olun. Çünkü gelecek yılların en önemli fonksiyonel gıda trendlerinden birisi ile tanışacaksınız. Spirulina denizlerde bulunan mavi-yeşil alglerden üretilen bir tozdur. Ülkemiz bu toz ile henüz yeni yeni tanışmaya başlasa da yurt dışında hemen herkes tarafından bilinen ve tüketilen bir toz haline gelmiş bulunmakta. Üstelik insan sağlığı üzerine bilinen sayısız faydalarının yanı sıra sıcaktan, soğuğa, tatlıdan, tuzluya pek çok gıdaya da eklenmiş durumda. Gıdalara hem göz alıcı parlak bir yeşil renk kazandırmakta hem de fonksiyonel özelliğini arttırmaktadır. Son yıllarda spirulina üzerine gerçekleştirilen çalışmalar özellikle yüksek antioksidan aktiviteye sahip olduğunu, kasları güçlendirdiğini ve E vitamini başta olmak üzere pek çok vitamin açısından zengin olduğunu göstermiştir.
Ve son olarak artık ülkemizde de tanınırlığı artan kombucha çayından bahsetmek istiyoruz. 2019 yılında Annals of Epidemiology’ de yayınlanan bir makalede kombucha çayının fonksiyonel gıda pazarından en hızlı büyüyen ürün olduğu ve dünyadaki en popüler fermente içeceklerden birisi olduğu bildirilmiştir. İşte uzmanlarımız da bu bilgiden yola çıkarak kombucha çayının farklı formülasyonları üzerine denemeler gerçekleştirmişlerdir. Kombucha çayına farklı aromatik ve fonksiyonel bileşikler katkılayarak hem fonksiyonelliğini hem de besleyiciliğini arttıran uzmanlarımız kombuchanın yükselen trendinin önümüzdeki yıllarda da devam edeceğini öngörmektedir.
Sonuç
Günümüzün artan hastalıkları ve sağlık sorunlarına karşın tek başına savaşma özelliğine sahip fonksiyonel gıdaların yükselen bir trende sahip olduğu ve bu trendin önümüzdeki yıllarda da artarak devam edeceği aşikar. İnsanların sağlığa faydalı besinlere olan yönelimi arttığı sürece, fonksiyonel gıdalara olan talep de aynı ölçüde artacaktır. Bu nedenle gelişen, değişen ve sağlıklıyı arayan dünyaya ayak uydurmak ve bu dünyanın taleplerinden geri kalmamak adına şirketimiz her türlü uzman desteği ile yanınızda. Aklınızda bir fonksiyonel gıda olsun veya mevcut fonksiyonel gıdalardan birisinin üreticisi olmak gibi bir fikriniz olsun hiç fark etmez. Uzman ekibimiz ve fonksiyonel gıdalar hakkındaki bilgi birikimimizle sizlere danışmanlık etmekten büyük bir mutluluk duyacağız.
Gıda endüstrisi ile ilgili ilginizi çekebilecek diğer yazılarımız:
